31.01.2012 Милли мәсьәлә дәүләт бөтөнлөгөнә хәүеф менән янаймы?

Башҡортостандың ғилми йәмәғәтселеге, төрлө милли-мәҙәни ойошмалар етәкселәре РФ Хөкүмәте Премьер-министры В. Путиндың мәҡәләһенә ҡарашын белдерҙе
Рәсәй Президентын һайлау алдынан РФ Хөкүмәте Премьер-министры Владимир Путин һайлау алды мәҡәләләре менән сығыш яһай башланы. Күптән түгел уның милли мәсьәләләрҙе анализлауға арналған, Рәсәй халҡы өсөн киҫкен проблемаларҙы күтәргән «Рәсәй: милли мәсьәлә» мәҡәләһе донъя күрҙе. Унда ил башлығына дәғүә итеүсе Рәсәйҙә һәм донъяла милләт-ара мөнәсәбәттәр, миграция сәйәсәтендә барған хәлдәргә асыҡ баһа бирә. Милли низағтар, ҡайҙа ғына булмаһын, беҙҙең илдең бөтөнлөгөнә хәүеф менән янай. Бер кем дә милли һәм дини үҙенсәлектәрҙе дәүләт закондарынан өҫтөн ҡуймаҫҡа, ә дәүләт закондары үҙ сиратында был илдә йәшәгән халыҡтарҙың милли һәм дини үҙенсәлектәрен иҫәпкә алырға тейеш, тигән тезисты үткәрә мәҡәлә авторы.
Мәҡәлә буйынса ҡыҙыу фекер алышыуҙар интернет селтәрендә, ваҡытлы матбуғат баҫмаларында ла бара. В. Путиндың сығышына ҡарата сәйәсмәндәр һәм йәмәғәт эшмәкәрҙәре үҙ баһаһын бирҙе. Башҡортостандың ғилми йәмәғәтселеге, республиканың милли-мәҙәни үҙәктәре етәкселәре ҡатнашлығында баш ҡаланың Нефтселәр мәҙәниәт һарайында үткән «түңәрәк өҫтәл»дә ҡатнашыусылар Рәсәй Хөкүмәте Премьер-министрының сығышына ҡарата, республика тәжрибәһенән сығып, үҙҙәренең фекерҙәрен белдерҙе.
Рәсәй Фәндәр академияһы Өфө ғилми үҙәгенең Этнологик тикшеренеүҙәр институты директоры Айһылыу Юнысова әйтеүенсә, милли мәсьәләләргә арналған сығыш бер кемде лә битараф ҡалдырмаған. «Милли мәсьәләнең илдә үтә лә киҫкенлеген ҡыйыу рәүештә таныуы был йәһәттән Путиндың был өлкәлә аныҡ бурыстарҙы хәл итергә йыйыныуын, конструктив милли сәйәсәт үткәрергә ниәтләүен күрһәтә», − тип билдәләне ғалимә. «Милләт-ара низағтарҙың нигеҙендә социаль-иҡтисади проблемалар ятыуын да, дәүләттең ҡайһы бер вәкилдәренең был мәсьәләгә ҡарата маҡсатлы эш алып бармауын да дөрөҫ таныған ул», − тине сығышында һәм, ысынлап та, милли проблемалар менән шөғөлләнгән ғалимдарҙы, белгестәрҙе туплаған берҙәм орган булдырырға кәрәклеген һыҙыҡ өҫтөнә алды.
«Башҡортостан татарҙары» йәмәғәт ойошмаһы рәйесе Рәмил Бигнов таныуынса, ул ошоғаса Путинды унитар власты яҡлаусы булараҡ ҡабул итһә лә, мәҡәләлә авторҙың, Рәсәй күп милләтле һәм дини конфессиялар менән айырылып торған дәүләт булараҡ, был өлкәләге бурыстарҙы дөрөҫ билдәләүе, хаталарҙы аңлауы хуплауға лайыҡ.
Башҡортостан рустары соборы рәйесе Тимофей Азаров та Премьер-министрҙың актуаль һорауҙы үҙ ваҡытында ҡуйыуын, үҙе етәкселек иткән дәүерҙә милли мәсьәлә буйынса етешһеҙлектәрҙе ҡыйыулығы етеп дәлилләүен урынлы тип иҫәпләй. «Милли мәсьәләне хәл итеүҙе чиновниктарға тапшырырға ярамай, милли тойғолар менән шаярыу ҡурҡыныс, бында бик һаҡ һәм аңлы эш итергә кәрәк», − тигән фекерҙе үткәрҙе ул.
Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайы башҡарма комитеты рәйесе урынбаҫары Румил Аҙнабаев та мәҡәләгә ҡарата үҙ фекерен әйтте. «Беҙ был мәсьәләнең ил етәкселәре тарафынан, мөһимлеген аңлап, күтәрелеүен күптән көтә инек. Әммә Путин яҙғандар­ҙа беҙҙең проблемалар тулыһынса сағылыш тапмаған. Уның телгә ҡағылышлы әйткән ҡайһы бер фекерҙәре менән килешмәйбеҙ. Һәр халыҡтың милләт булараҡ уны һаҡлаған туған теле, мәҙәниәте бар. Ниңә ил етәкселәренә быны оноторға һуң? Республикала барлыҡ учреждениеларҙың федераль үҙәккә күсерелеүен үҙәктең беҙгә ҡарата ышанмаусанлыҡ белдереүе тип баһалайым», − тине ул.
«Башҡортостан − күп милләтле, толерантлыҡ, милләт-ара татыулыҡ, тыныслыҡ булған, был мәсьәләләр буйынса айырыуса ҙур тәжрибә тупланған төбәк. Уның был өлкәлә лидер булыуын танырға кәрәк», − тине үҙ сығышында белорус мәҙәни үҙәге етәксеһе Игорь Лясович. «Аҡ бата» ҡаҙаҡ милли-мәҙәни үҙәге президенты Мәрғүбә Шумова фекеренсә, милли мәсьәләләр менән шөғөлләнгән органдың концепцияһын, уның составында кемдәр эшләйәсәген төптән уйларға кәрәк. Милли сәйәсәт өлкәһендә милли ойошмалар вәкилдәренең теләктәренә, фекерҙәренә ҡолаҡ һалыусылар юҡ, БР Халыҡтары ассамблеяһы исем өсөн генә эшләй.
БР Халыҡтары ассамблеяһы рәйесе Әхәт Мостафин билдәләүенсә, ил президентлығына дәғүә итеүсе үҙенең һайлаусыларының милли төбәктәрҙә икәнлеген яҡшы аңлай. Путин үҙенең мәҡәләһендә милли мәсьәлә йүнәлештәрен нисек күҙаллауын белдерә, шуға ла уның был проекты беҙҙең өсөн яҡын.
Рәсәй Хөкүмәте етәксеһенең актуаль сығышына ҡарата «түңәрәк өҫтәл»дә күп сығыштар яңғыраны. Милли үҙәктәр етәкселәренең фекере бер: проблема аныҡ билдәләнгән, етешһеҙлектәр тәнҡитләнгән икән, дәүләт бөтөнлөгөн һаҡлап алып ҡалыу өсөн Рәсәйҙә йәшәүсе төрлө милләт һәм дингә ҡараған халыҡтың милли талаптарына, улар­ҙың ихтыяжына ла иғтибар бүлеү мөһим.