12.01.2018 Ышаныслы, талантлы әхирәтем
Йылдар үткән һайын үҙемдең бала сағымды, йәшлегемде һағынам. Иҫкә алырлыҡ матур булды йәшлегебеҙ, киләсәккә матур хыялдар менән йәшәнек. Ләкин тормош тигәнең әхирәтем Әминәне лә, мине лә күп һынау алдына ҡуйҙы. Ана шул һынауҙарға бөгөлмәйенсә, бирешмәйенсә, беҙ уның менән ғүмер буйы тиерлек йәнәшә атланыҡ, аралаштыҡ. Минең сәнғәт юлын һайлауым яңылыҡ булманы, сөнки артист булыу бала саҡ хыялым ине.
Әхирәтем Әминә тиҫтерҙәренән ирҙәргә хас талапсанлығы, үтә лә етди булыуы менән айырылып торҙо. Баймаҡ интернат-мәктәбендә уҡығанда уҡ класс старостаһы, дружина советы рәйесе, комсомол ойошмаһы етәксеһе булып, ойоштороу эштәрендә ярайһы ғына тәжрибә тупланы. Өфө дәүләт нефть техник институтында инженер һөнәрен алып, үҙ аллы тормош юлына баҫҡас, ниндәй генә ойошмала эшләһә лә, етәксе вазифаларын башҡарҙы. Һәр ерҙә белеме, һәр эште еренә еткереп башҡарыуы, кешеләр менән уртаҡ тел таба алыуы уға тик абруй өҫтәй килде. Ә бына ижадҡа килгәндә, Әминә Яхинаның драматургияға атылып килеп инеүе уның пьесаһы буйынса ҡуйылған тәүге спектаклдә төп ролдәрҙең береһен башҡарған миңә, әхирәтенә, ғәжәп яңылыҡ булды. Драматургия ҡанундарын белмәйенсә, тормош тәжрибәһенә, үҙенең интуитив һиҙемләнеүенә таянып яҙған “Ҡайырылмаһын ҡанаттар” пьесаһын театр коллективы 2000 йылда сәхнәләштерҙе. Автор пьесаһын әҙерләгәндә артистар, режиссер Сәлихйән Әфләтүнов менән тығыҙ хеҙмәттәшлек итте. Шуға күрә лә спектаклде тамашасы йылы ҡабул итте.
Артабан Әминә ниндәй генә яуаплы вазифа башҡармаһын, ижад эшенә башкөллө сумды, драматургтар семинарҙарына йөрөп, үҙ өҫтөндә эшләп, тәнҡитселәр, белгестәр кәңәштәренә ҡолаҡ һалып, драматург булараҡ танылыу яуланы. Уның геройҙары – ябай халыҡ араһынан сыҡҡан, беҙҙең холоҡ-фиғелдәребеҙҙе туплаған замандаштарыбыҙ. Шуға күрә лә әҫәрҙәге ваҡиғалар тамашасыларҙы тиҙ генә үҙенә йәлеп итә. Улар сәхнәләге геройҙар менән бер бөтөн донъяға әйләнеп, бергә йәшәй башлай. Әминә Яхина үҙенә һәр ваҡыт юғары талап ҡуя, замандың бөгөнгө тормош ҡанундарын яҡшы белгән эҙләнеүсән эҙәрмән ул. Сөнки пьесала киҫкен ваҡиғалар сыуалышы, характерҙар ҡатмарлығы, кинәйәле диалогтар булмаһа, ул әҫәр театр өсөн түгел. Бына ошо төшөнсәләрҙе үҙләштерә-үҙләштерә, әхирәтем, көнүҙәк проблемаларҙы күтәреп, тамашасыны уйландырырлыҡ байтаҡ пьеса ижад итте. Сибай театрында “Бабайға кәләш кәрәк!” (режиссеры С. Әфләтүнов), “Йән һөйгәнем һин генә “(режиссеры Д. Ғәлимов), Салауат театрында “Аҡҡошом минең” (режиссеры С. Әфләтүнов), “Еҙ беләҙек” (режиссеры Ә. Әбүшаһманов) әҫәрҙәре сәхнәләштерелеп, театрҙарҙың репертуарын байытты. Бынан тыш, “Сулпан” балалар театрында уның пьесалары буйынса ҡуйылған “Яңы йыл мажаралары”, “Юл мажаралары әлифбаһы”, “Синьор Светофор”, “Етем төлкө” спектаклдәре кескәй тамашасыларҙы һөйөндөрҙө. Халыҡ театры ла байтаҡ әҫәрен тамашасы иғтибарына сығарҙы, “Аҡҡошом минең” әҫәрен Арғаяш халыҡ театры сәхнәләштереп, Силәбе өлкәһе ойошторған конкурста Мәҙәниәт министрлығының иң юғары баһаһын – гран-при яуланы. Был театр яңыраҡ Әминәнең “Йәйғор ҡалҡҡанда” (режиссеры Ю. Һәүбәнова) пьесаһын сәхнәләштерҙе.
Мин был мәҡәләмдә яҙыусының ижадын анализлауҙы маҡсат итеп ҡуйманым. Ни бары әхирәтемдең үҙенең олпат юбилейын тос уңыштар менән ҡаршылағанын тирә-йүнгә еткергем килде! Ул – ике китап авторы, Р. Өмөтбаев исемендәге премия лауреаты, Рәсәй һәм Башҡортостан Яҙыусылар союзы ағзаһы. Теленән дә, ҡулынан да килә дуҫымдың. Ире Шәфҡәт менән үҙ тырышлыҡтары менән төҙөгән бына тигән етеш донъялары бар, өс балаға ғүмер биреп, уларҙы тәрбиәләп, белем алырға ярҙам итеп, оло тормош юлына сығарған һөйөклө әсәй ҙә, дүрт ейән-ейәнсәренә яратҡан өләсәй ҙә ул.
Әминә! Һинең менән хас та уртаҡ яҙмыш кисерҙек: бер мәктәптә уҡыныҡ, ғүмер буйы аралаштыҡ, бергә ижад итәбеҙ. Хатта йөрәгебеҙҙе ярып сыҡҡан беренсе балаларыбыҙҙы – Азамат менән Фәнилде юғалттыҡ. Улар ҙа дуҫтар ине. Аллаға шөкөр, тормош һынауҙарына бирешмәнек. Беҙ, ижад кешеләре, тамашасы күңеленә тик изгелек орлоҡтары ғына һалайыҡ, булған сабырлығың, зиһен байлығың һине ташламаһын! Юбилейың менән, дуҫым!
Зифа БАЯЗИТОВА,
Башҡортостандың халыҡ артисы.