17.05.2018 Тауыштарҙа – заман һулышы

“Колхозға радио килгән!” – шундай хәбәр йәшен тиҙлеге менән бөтә баҫыуға таралып та өлгөрҙө. Һылыу менән Сәхипъямал еңгәләр­ҙе башҡаларға ҡарағанда ла радио күберәк шатландырҙы. Улар… ҙур ашҡыныу менән ҡайтырға сыҡты. Бына клуб! Ниҙер уйнаған кеүек, гармун тауышы ла ишетелә. Ләкин бында артистар ҙа, гармунсы ла юҡ ине. Был тауыш…бер торбанан килә икән. Нимәлер пыш-пыш итте лә, теге торбанан һөйләшкән тауыштар ишетелә башланы.
– Хәҙер йыр –“Шәл бәйләнем”.
Сәхипъямал еңгәнең шатлығынан күҙҙәренән йәш бөртөктәре сыҡты”.
“Башҡортостан” газетаһы, 1936 йыл, 6 октябрь һанында донъя күргән мәҡәләлә радионың ул заман өсөн ниндәй ҙур яңылыҡ, хатта шаҡ ҡатырғыс күренеш булғаны сағыла.
Тормош шуны раҫлай: Башҡор­тос­танда тәүге радиостанция асылыуына туҡһан йыл тулып уҙһа ла, радионың әһәмиәте әлегәсә һис кәмемәй. Бер нисә тиҫтә йыл тик тура эфирҙа эшләгәнгә, ул замандарҙағы тапшырыуҙар ҙа, дикторҙар, сығыш яһаусылар, артис­тар, журналистар тауыштары ла һаҡланмаған. Ә 50-се йылдарҙа иһә, илебеҙ һуғыштан һуң аяҡҡа баҫҡас, техник йәһәттән тәьмин итеүгә лә мөмкинлек тыуа: нәҡ шул осорға ҡарай ҙа инде Башҡортостан радиоһы фондына һалын­ған беренсе яҙмалар, һәм уларҙы күпселек йырҙар тәшкил итә. Башҡорт дәүләт академтеатры артистары ҡатнашлығында яҙылған “Чапаев” радиоспектакле – бындай форматтағы “тәүге ҡарлуғас”тарҙан. Башҡортостандың ха­лыҡ шағиры Рәшит Ниғмәтиҙең дә тере тауышы һаҡлана: 1956 йылда ул радиоға килеп, үҙенең патриотик рухтағы шиғырын уҡыған. “Алтын фондыбыҙҙа” тәүге башҡорт композиторы Ғәзиз Әлмө­хәмәтов башҡарыуында йырҙар яҙылған 1930 йылғы грампластинканың күсермәһе лә бар. “Тәүге”ләрҙе артабан да һанап булыр ине. Шуныһын ғына әйтәйек: бынан 50 – 60 йылдар элек һалынған яҙмаларҙың сифаты апаруҡ яҡшы. Улар башта магнит таҫмаһына теркәлгән, махсус рулондарға уралып, тейешле шарттарҙа һаҡлауға ла иғтибар ҙур булған: быны тарихыбыҙ йылъяҙмасыһы ролен үтәгән радионың киләсәген хәстәрләү тип аңларға кәрәктер.
Архивыбыҙ артабан да тулылана, байый, тематик һәм жанр яғынан төрлөләнә. Әлбиттә, тәү сиратта йөкмәткеһе, биҙәлеше, зауыҡлы тыңлаусы талабына тура килгән, мәңгелек ҡиммәттәргә хеҙмәт иткән яҙмалар туплана.
Тулыһынса заманса технологияларға күсеү “алтын фондыбыҙҙы” байытыуҙа сикһеҙ иркенлек бирҙе. Театрҙарҙа ҡуйылған спектаклдәр, башҡорт телен­дәге әҙәби әҫәрҙәре, республика кимәлендәге мөһим сара-ваҡиғаларҙан репортаждар, төрлө йүнәлештәге автор программалары һәм рубрикалар, ҡурай, музыка, йыр сәнғәте өлгөләре, тура эфирҙағы тапшырыуҙарҙы ла яҙып алыу… Быларҙың барыһы ла – беҙҙең байлыҡ, сөнки әле яңғыраған һүҙ иртәгә үк бөгөнгө мәлдең үҙенсәлеген, заман йөҙөн сағылдырасаҡ, хәл-ваҡиғаларҙың шаһиты буласаҡ. Радио фонды, ысынлап та, бикле ятҡан хазина түгел. Уның ҡиммәте лә бит халыҡтың рухиәтен үҫтереүҙе, аң-зиһен даирәһен киңәйтеүҙе, хәтер яңыртыуҙы күҙҙә тота. Тупланған яҙмалар һәр көн эфирға сыға, был бигерәк тә әҙәби әҫәрҙәргә ҡағыла, уларҙы даими рәүештә тыңлаусыларға тәҡдим итәбеҙ. Бүтән ҡыҙыҡлы тапшырыуҙар ҙа архив саңын ҡундырмай, эфир тулҡындарында ҡабатланып тора. Миҫалға, киләһе аҙна радио фондынан Ноғман Мусиндың “Ғәйет намаҙы, йәки ҡара шәлле ҡайын” әҫәре яңғыраясаҡ.
Беҙҙе рәсми сайтта ла тыңларға мөмкин. Адресыбыҙ: юлдашфм.рф
Фәймә МӘЖИТОВА.