27.09.2013 Интернет: зыянмы, файҙамы?
Бер көн иремде эштән ҡайтыуына тәмле ҡаластар менән ҡыуандырырға булдым. Әйткәндәй, бер рецепты ла башымда йөрөтмәйем. Сөнки һәр саҡ ҡул аҫтында интернет бар. Ә унда-а! Йәне теләгән йылан ите ашаған, тиҙәрме әле. Ана шул йыланды нисек таҙартып бешерергә тиклем өйрәнергә була.
Нимә генә юҡ бында, ҡабатлап әйтәм, күңелемә оҡшаған рецепты һә тигәнсе таптым. Күрһәтелгәнсә ҡамыр баҫтым, ҡаластарҙы әүәләп майлы табаға теҙеп, мейескә ҡуйҙым. Һәм ябырға онотҡан ноутбукты күреп, мауыҡтырғыс интернет донъяһына инеп сумдым.
... Иғтибарымды ҡайҙандыр килгән көйгән еҫ бүлде. Их-ма, был бит минең ҡаластар! Йүгереп барып, мейесте асып ебәрһәм, ҡуйы төтөн эсендә ҡарайышып ятҡан тәмлекәстәрҙе көскә күрҙем...
Уларҙың көйгән ерҙәрен бысаҡ менән ҡыра-ҡыра, уйға баттым. Был интернет тигән әйберҙең файҙаһы күберәк булып сығамы, әллә зыянымы?
Сания СӘҒИТОВА, пенсионер:
– Мин әлегә интернет менән ҡуллана белмәйем. Ноутбук һатып алғаныма ике йыл булһа ла, компьютер грамотаһын үҙләштерергә һис тә буш ваҡыт таба алмайым. Былтыр Ғәрәп Әмирлектәренән хатта планшет та һатып алып ҡайттым. Ул да ҡумтанан сығарылмаған көйө компьютерҙы ҡулланырға өйрәнеүемде көтөп ята.
“Өсөнсө быуын халыҡ университеты” программаһына ҡушылып, уҡып сығырға мөмкин, әлбиттә. Тик мин шәхси дәрестәр алыу өсөн үҙемә айырым белгес ялларға теләйем.
Интернет мин алып барған әүҙем йәмәғәт эшмәкәрлегендә бик ярап ҡалыр ине. Уның аша аралашырға, яңы дуҫтар-таныштар табырға, юридик документтар менән эш итергә һ.б. Киләсәктә туған телде һаҡлауҙы пропагандалаған, Конституция биргән хоҡуҡтарҙы милләттәштәргә аңлатыу, федераль ҡанундарҙы файҙаланыу буйынса сайт булдырыу – оло маҡсатым.
Илдар КАСПРАНОВ, водитель:
– Ҡатынымдың көнө-төнө “Бәйләнештә”, “Класташтар”, “Фейсбук” һәм башҡа социаль сайттарҙа ваҡыт уҙғарыуы арҡаһында ғаиләлә йыш ҡына тауыш сыға. Уның бар ҡайғыһы – бәләкәй баланы тиҙерәк йоҡлатырға һәм интернетҡа инергә, ҡайсаҡ эштән ҡайтыуыма аш-һыуын әҙерләргә лә онота. Ноутбукты сүплеккә ырғытам, интернетты өҙәм, тип янағандан һуң, бер-ике көн интернетһыҙ түҙеп йөрөй, тик барыһы ла яңынан башлана. Мине лә төрлө социаль сайттарға теркәп бөттө, ләкин бында бушҡа ваҡыт уҙғарыуҙың һис тә ҡыҙығын тапмайым. Ҡайҙа ғына бармаһын, нимә генә һатып алмаһын, миңә сайтҡа ҡуйырға, “дуҫтар”ыма күрһәтергә кәрәк, тип, иң тәүҙә фотоаппаратын сығара. Интернет тулыһынса уның кәйефе менән етәкселек итә, йәғни фотолары аҫтына яҙылған комплименттар, “йөрәк”тәр ни тиклем күберәк, хәләлемдең кәйефе күтәренке, юҡ икән – балтаһы һыуға төшкән кеүек йөрөй.
Абдрахман ҠАРАБАЕВ, хәҙрәт:
– Мин һеҙгә интернеттан килгән зыянды теҙеп китәм – кире мәғлүмәт, секталар, экстремистик сайттар (скинхедтар, неонацистар, үҙ-үҙҙәрен үлтереүселәр һ.б), көсләүҙе рекламалау, цензураһыҙ лексика, оятһыҙ сайттар, психологик баҫым яһау, маньяктар, мутлашыусылар… Был исемлекте тағы дауам итергә була, ә кешеләрҙең, бигерәк тә нығынып бөтмәгән үҫмерҙең психикаһы ошоларға бирешә, агрессияға бирелеүсән була, енәйәт ҡыла. Интернет барлыҡ ҡара эштәр, әхлаҡһыҙлыҡ ояһы, ул кешене насарлыҡҡа өйрәтеп кенә ҡалмай, ә яҡшылыҡ эшләй торған барлыҡ ваҡытын тартып ала, щайтан кеүек аҙҙыра. Мине йәш быуындың интернет менән ҡулланыу мәҙәниәтен һис белмәүе борсой. Хәйер, уларҙың ата-әсәһе быға тиклем үҙҙәре интернет хаҡында хәбәрҙар булманы, ә хәҙер уның менән нимә эшләргә лә белмәйҙәр. Өлкәндәргә балаларын яман эштәрҙән аралау өсөн интернетта уҙғарған һәр минутын контролдә тоторға кәңәш итәм.
Салауат Т., 10-сы класс уҡыусыһы:
– О-о, мин интернетты уйлап тапҡан ағайға оло рәхмәт әйтеп, ҡулын ҡыҫыр инем. Уның арҡаһында дәүләт йомғаҡлау аттестацияһы имтихандарын бер ниндәй әҙерлекһеҙ бирә алдым. Сөнки әҙер яуаптар интернетта бар ине. Шулай уҡ барлыҡ өйгә эштәрҙе уның аша күсерергә була. Иҫ киткес шәп әйбер, мин интернетһыҙ йәшәй алмаясаҡмын!
Л. ҒӘЛИМЙӘНОВА яҙып алды.