28.09.2012 Ух-х, шәп, Интернет!
Бөгөн күптәр тормошон интернетһыҙ күҙ алдына ла килтерә алмайҙыр. Айырыуса йәштәр шул мөхиткә башы менән барып сума ла көнө буйына сыға алмай ултыра. Интернетты юҡҡа ғына үрмәксе ауы менән сағыштырмайҙар. Күҙгә күренер-күренмәҫ ептәрен үрә лә үрә.
БөтӘ Рәсәй йәмәғәт фекерен өйрәнеү үҙәге мәғлүмәттәре буйынса, илдең халҡының 40 проценты самаһы интернетты даими ҡуллана. Был күрһәткес урынында тормай, йәғни үҫә бара. ҡайһы берәүҙәр фаразлауынса, 30 йылдан халыҡтың 95 проценты виртуаль донъяла сәйәхәт итәсәк. Яңы тыуған сабыйҙар ситтә ҡалыр ҙа, компьютер мониторынан яҙыу күрмәҫ, бармаҡтары “төрткө-мышка”ға көсө етмәҫ ҡарт-ҡоро ғына ҡалыр. Булмаҫ тимә был хәл.
Ни өсөн интернет шулай популярлашып китте һуң әле? Беренсенән, ул беҙҙең өсөн яңылыҡ. Ә һәр яңылыҡты беҙ башкөлләй ҡабул итергә өйрәнгәнбеҙ. Етмәһә, һәр кешенең тормошо мотлаҡ ҡәнәғәтләндерә торған ихтыяждарҙан ғибәрәт. Интернет тап шуларҙы хәл итә икән дә.
Аралашыу ихтыяжы
Кешегә кеше кәрәк. Туғаны булһынмы ул, күршеһеме йә бөтөнләй ятмы – бары тик кеше был донъяла япа-яңғыҙы ғына булмаһын. Бәғзеләр сәғәттәр буйы аралашырға ярата. Әммә тыңлаусы булыу ғына шарт. Интернет тап ошонда ярҙамға килә лә инде. “ВКонтакте”, ”Одноклассники” кеүек социаль селтәрҙәрҙе генә алайыҡ. Йөҙәрләгән, меңәрләгән дуҫыбыҙ бар, көн һайын яңылары, хатта бөтөнләй белмәгән-күрмәгәндәре дуҫ булырға теләй. Ошо сайттарға инеп, кәрәк кешене йәһәт кенә табырға мөмкин. Бөгөнгө йәштәр ошонда табышып ҡауышырға ла күп һорамай. Кем әйтмешләй, ялҡауҙың ғына “бите” юҡ бөгөн әлеге селтәрҙәрҙә. Тик сама тигәнде онотабыҙ йыш ҡына.
Белем алыу
Интернетҡа барып инәһең дә, йәнең теләгән өлкәнән үҙеңә кәрәкле мәғлүмәттәрҙе табаһың. Бер ҡараһаң, үтә лә анһат. Ул биргән ғилемдең ысынлап та үҙеңә файҙалы булыуын уйларға ғына ҡала.
Һин шәп хужабикә һәм өйҙәгеләреңде яңынан-яңы аш-һыу менән ҡыуандырырға яратаһың икән, рәхим ит, ниндәй генә рецепт юҡ бында.
Ә уҡыусы менән студентҡа кәрәкле әҙәбиәт, реферат, курс эштәре, иншалар, һүҙлектәр…
Ниндәй генә форумға яңылыш ҡына ла барып инһәң, һиңә башың тубал булырҙай материал биреп “сығаралар”.
Белергә теләгән барлыҡ закондарҙы интернеттан ятлап алыу мөмкинлеге бар.
Бөгөн өлкәндәр ҙә тартыла бында. Өләсәйҙәр теленә интернет жаргондары килеп инә. Ошо арҡала хатта ейән-ейәнсәрҙәр менән мөнәсәбәттәре лә яҡшыра.
Көләмәс итеп һөйләнгән бер хәл дә бар бит. Биш йәшлек бала бармағын ҡырҡҡан да, ҡанды нисек туҡтатырға, ғөмүмән, был яралы бармаҡ менән нишләргә икәнен белер өсөн, интернетҡа ингән, үҙенә кәрәкле мәғлүмәтте тапҡан һәм өлкәндәр күреп өлгөргәнсе бармағын бәйләп тә ҡуйған.
Ял ихтыяжы
Әлбиттә, ысын ял итеү өсөн тәбиғәт, саф һауа, концерт, театр кеүек урындар нығыраҡ тура киләлер. Шулай ҙа бөгөнгө заман кешеһе тап виртуаль донъяла ял итергә күнегеп бара. Унда ла шул уҡ концерт ҡарарға мөмкин, фильмдары ла йәнең теләгәне бар, ә уйындары һуң! Сәйәхәт итергә яратаһың икән, ситкә сығырға форсатың булмаһа, әйҙә, интернеттан ғына теләгән илеңә «осоп» барып ҡайт. Йә ысынлап юлға сығырға булһаң да, күпме файҙалы мәғлүмәтте компьютерҙан алырға була. “Дүрт мөйөшлө йәшник” башты ҡатыра-ҡатырыуын, уның ҡарауы, күңелең булһа ла ял итә.
Эш, өҫтәмә эш
Интернет аша төрлө вакансиялар барлығын да белеп була, уныһы бер кемгә лә сер түгел. Ә бына хәҙерге йәштәрҙең күбеһе бында бизнес та асып ебәрә. Тырышлыҡ, оҫталыҡ һәм уңышҡа ынтылыш ҡына булһын, замандың ғәжәп бер машинаһында тау аҡтарырға ла мөмкин. Өйөңдә ултыраһың, компьютерың бар, интернетҡа тоташа алаһың – әйҙә, үҙеңә оҡшаған шөғөлдө һайла ла, алға. Беҙҙең әйләнә-тирәбеҙҙә шулай миллионлаған һум эшләгән кешеләр ҙә йөрөй. Берәүҙәргә иш янына ҡуш булырҙай эше лә бара. Нимәлер һатырға йә һатып алырға теләһәң дә бөгөн иң шәп дуҫың интернет була ала.
Интернетлы Рәсәй
Рәсәйҙә интернет көнө 1998 йылдан билдәләнә. Ул саҡта ҡулланыусылар һаны бер миллион самаһы була, “.SU” - Soviet Union домены теркәлә. Ә СССР тулыһынса тарҡалғас, домен бөгөнгө кеүек ”.RU” булып китә. Һәр илдең үҙ интернет байрамы бар. Шуныһы ла ҡыҙыҡ – 27 ғинуарҙа донъяла Халыҡ-ара интернетһыҙ көн дә билдәләнә.
Интернет иреклегенә килгәндә, Рәсәй ярым ирекле интернетлы һанала. Был юҫыҡта 50 ил тикшерелгән, уларҙың 19-ында селтәргә тоташыу йәһәтенән төрлө сикләүҙәр булдырған закондар эшләй. Исемлекте Эстония башлай. Унан АҡШ, Германия килә. Беҙҙең ил – 30-сы урында.
Ә шулай ҙа…
Ул булмаған саҡта ла йәшәгәндәр. Бөгөн күпме бысраҡлыҡ, аҙғынлыҡ, ришүәтселек шул виртуаль донъя ауында тарала. Балаларҙы күпме бысраҡ сайттарҙан яҡлай алмайбыҙ. Улай ғына түгел, тотош халыҡтарҙы ошонда “ҡырабыҙ”. Иҫегеҙгә төшөрөгөҙ әле, Өфөнөң бер сайтында өс-дүрт кеше ултырып, башҡорттарға күпме яла яҡты, мыҫҡыл итеп маташты.
Әле сағыштырмаса яңыраҡ нәмә булғанға компьютерҙың зарарын да аңлап етмәйбеҙ. Сәғәттәр буйына шуға текәлеп ултырабыҙ ҙа ултырабыҙ. Уның беҙҙең энергияны алыуын уйлап та бирмәйбеҙ, ә күпме электр энергияһын сарыф итә ул?! Файҙаһын күреп, зыяны хаҡында уйларға әлегә форсатыбыҙ юҡ. Бармаҡтар клавиатураға етеҙ генә баҫып, кәрәкле сайтты таба, уның миллионлаған битенә инеп, күҙҙәр кәрәкһә, кәрәкмәһә лә ниҙер уҡып маташа, яҙылғандар оҡшамаһа, тел әрләй, йәлләтерлек булһа, йөрәк һыҙлай. Етмәһә, ниндәйҙер бер вирус та килеп эләкһә. Бына ҡайҙа ул стресс!